आपण पालक आहोत या विलक्षण आनंदात माझी सकाळ सुरु होते. माझ्या दोन छोट्या छोट्या मुलींशी मला चांगलं वागत येत हा उदंड आत्मविश्वास मला सुखावून जातो.
एक पालक म्हणून माझ्या मुलींसोबतचे माझे वागणे सकारात्मक आणि फलदायी असते. बालकांचा भावनिक विकास घडवून आणण्यासाठी काय गरजेचे आहे. हे मी ओळखतो . दिवस भरात काहीही घडले-बिघडले तरी माझे वर्तन सकारात्मक आणि सातत्यपूर्ण असेल याची मी काळजी घेतो. भावनेच्या भरात जाऊन हताश होत नाही, निराश होत नाही व चिडचिड करत नाही.
पालकत्वाची जबाबदारी निभावणं हि माणसाच्या आयुष्यातली सर्वात महत्त्वाची, गुंतागुंतीची आणि आव्हानात्मक बाब आहे. एकदा का तुम्ही पालक झालात कि कायमचे पालक राहता. आणि कालांतराने ते सोपे वाटत नाही बरं का. दिवसेंदिवस पालक म्हणून आपल्या समोर उभे राहणारे प्रश्न कमी न होता वाढतच जातात. असे म्हणतात ना " जेव्हा मुले लहान असतात तेव्हा त्यांचे प्रश्न पण किरकोळ असतात पण मुलं जशी मोठी होतात त्यांचे प्रश्न हि मोठे मोठे होत जातात " आपल्या मुलांबद्दल पालकांना वाटणारी काळजी कधी कमी होत नाही.
खरं तर चिंता, बदल आणि अनिश्चितता यांनी ग्रस्त झालेल्या काळात आपली मुलं वाढताहेत त्यामुळे आधीच्या काळात वाढलेल्या मुलांच्यापेक्षा या मुलांच्या वाट्याला येणारे अनुभव निश्चितच वेगळे आहेत . अनिश्चिततेमुळे शालेय वयात आत्महत्या , हिंसाचार , व्यसनाधीनता यांचे प्रमाण वाढत आहे.
मुलांना नेमकं काय द्यायचं याबद्दल आपल्या मनात शंका व भीती दोन्ही आहे. त्यामुळे मुलांना सुरक्षित ठेवण्याचे, शिस्त लावण्याचे अतोनात प्रयत्न करतो. त्यासाठी आपण त्यांना बोलतो, फाटकारतो. त्यांची कठोर शब्दात हजेरी घेतो.आणि दुसऱ्या क्षणाला त्यांना लाडानं कुरवाळतो.
खरं सांगायचं झालं तर पालक म्हणून आपण बहुतेक वेळा प्रतिक्रियाच देता राहतो. त्यासुद्धा मुलांनी केलेल्या चुका दुरुस्त करण्याच्या हेतूने. पण मुलांनी त्या चुकाच करू नयेत यासाठी कल्पकतेने त्यांना उतेजन देणारं सकारात्मक वातावरण आपण तयार नाही. आदर्श पालकत्व कसं असावं याची आपल्याला दूरदृष्टीच नसते मग ते साध्य करण्याचे मार्ग तरी कसे मिळणार. पालकत्वबद्दलचा माझा मूलभूत सिद्धांत सांगायचं झाला तर मुलांचे भावनिक आरोग्य सांभाळा त्यासाठी त्यांच्या 5 भावनिक गरजा पुरवा (आदर , महत्व , स्वीकार , सामीलकी आणि सुरक्षितता )प्रत्येक मुलाला वाटते आपला आदर व्हावा .आपला मान राखला जावा. समाजात आपल्याला महत्व मिळावं कोणी आपल्याबरोबर दूरभाव करू नये. आणि आपण सुरक्षित आहोत असे त्यांना वाटणे गरजेचे आहे.
आदर्श पालक बनण्यासाठी आपण हे करू शकतो.
1. रात्री जेवताना मुलांसोबत गप्पा मारण्याची सवय लावा.
2. घरात मुलांसमोर आदळ-आपट, भांडणे करू नका.
3. रोज एक चांगले काम करण्याची सवय लावा त्याबद्दल दररोज घरात मुलांसमक्ष चर्चा करा.
4. मुलांना अपमानास्पद बोलू नका, मूल तुम्हाला टाळणे चालू करेल.
5. मुलाने चूक केल्यास त्याला चांगल्या पद्धतीने समजाऊन सांगा व माफ करा, त्याने चांगले काम केले असेल तर त्याचे तोंड भरून कौतुक करा.
6.मुलांसाठी आई-बाबांकडे वेळ असावा.
7. आई साठी व आजी-आजोबांसाठी बाबांनी मुलांसमोर छोट्या-छोट्या गोष्टीतून प्रेम व्यक्त करावे.
8. मूले ही आपल्या भविष्याची सोय नाहीत, म्हातारपणाची काठी म्हणून मुलांकडे पाहू नका.
9. मुलांदेखत कुठलंहि व्यसन करू नका.
10. कुठलीही गोष्ट घरात विकत घेण्याच्या निर्णयात आपल्या मुलाला समाविष्ट करून घ्या, मूल कितीही लहान असेल तरी !
11. आपण मुलांचे कोणते छंद जोपासू शकतो याबाबत घरात चर्चा करा.
12. आपल्या मुलांच्या गरजा समजून घ्या.
13. मुलांच्या प्रश्नांना समर्पक व वैज्ञानिक दृष्टीने उत्तरे द्या. त्यांची प्रश्ने टाळू नका.
14. श्रध्दा व अंध-श्रध्दा यांतील फरक मुलांना समजावून सांगा.
15. मुलांना लहानपणीच मोबाईल खेळणे म्हणून देऊ नये.
टी व्ही, लॅपटाॅप ई. ची सवय लावू नये.
16. मुलांना घराबाहेर मैदानी खेळ खेळण्याची सवय लावावी. पराभव सहन करता आला पाहीजे !
17. मुलांमध्ये खिलाडूवृत्ती निर्माण करावी.
18. मुलाची प्रत्येक मागणी सर्रासपणे पूर्ण करू नये. त्यांना नकाराची सवय लावावी.
19. ईतरांचा मान-सन्मान करणे, अदबीने बोलणे शिकवावे, भाषा चांगली असावी !
20. ऑफिस मध्ये जाताना बॉस म्हणून जा पण घरी येताना पालक म्हणून घरी या.
21. मुलांशी कधीही नाकारात्मक-दृष्ट्या बोलू नये.
22. मुलास नालायक, गाढव, मूर्ख ई. अपमानकारक शब्द वापरू नये.
23. मुलांना आपण खूप धोक्यांपासून वाचवत असतो (विशेषत: आई),
परंतु मुलांना काही प्रमाणात रिस्क घेऊ द्यावी.
24. मुलांना मारणे अत्यंत चुकीचे आहे, त्यामुळे मूले खोटे बोलायला लागतात....... प्रेमापोटी देखील मारू नये.
25. तू जर हे केलस तर मी सोडून जाईन, तुला एकटे सोडून देईल असे मुलांशी कधीही बोलू नये.
26. मुलांच्या चुकीच्या वर्तनाबद्दल माफी आणि चांगल्या वर्तनाचे कौतुक करावे.
27. यशस्वी लोकांबाबत घरात नेहमी चर्चा करावी.
28. मुलांच्या प्रगती-पुस्तकाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन निकोप हवा.
29. समाजात घडणाऱ्या चांगल्या-वाईट घटनांबाबत मुलांशी चर्चा करा, हत्या, आत्महत्या, हिंसा, ई. कशा वाईट आहेत हे समजावून सांगा.
30. मुलांचे मित्र, मैत्रीणी कोण आहेत, त्यांचेशी पण संवाद असू द्या.
31. मुलांच्या आहाराकडे विशेष लक्ष पूरवा, आवश्यकते नुसार तज्ञांचा सल्ला घ्या.
32. आपल्या लहान मुलांसाठी आपणच चांगले गुरू व्हा !